DAGLEGT LÍF MEÐ GIGT

Gigt hefur áhrif á daglegt líf fólks. Erfiðara verður að sinna vinnu og heimilisstörfum og lítil orka verður oft eftir fyrir tómstundir.  

Hvað geta iðjuþjálfar gert?

  • Útvegað spelkur til að hvíla eða styðja við liði.
  • Útvega hjálpartæki sem stuðla að aukinni færni skjólstæðings í daglegu lífi.
  • Meta heimili/vinnustað skjólstæðings og koma með tillögur að breytingum sem miða að því að gera líf með gigt auðveldara.
  • Ráðleggja varðandi æfingar sem geta dregið úr verkjum og hvaða athafnir ætti að forðast.
  • Ákvarða sálfélagsleg áhrif gigtarinnar, eins og þunglyndi, kvíða, streitu sem fylgja oft í kjölfar verkja, aflögunar liða, vöntunar á svefni eða geta ekki lokið þýðingarmiklum athöfnum í daglegu lífi. Iðjuþjálfi ráðleggur aðferðir til að takast á við tilfinningaleg áhrif gigtarinnar.

Hvað getur fólk gert?

  • Sett (mossgúmmí) utanum handföng hluta eins og hnífa og eldunaráhöld til að gera grip míkra og breiðara.
  • Forðast að lyfta þungum hlutum nota þess í stað kerrur með hjólum.
  • Nota ýmis hjálpartæki til að koma í veg fyrir óæskilegt álag á liði.
  • Skipta út hringlóttum hurðarhúnum.
  • Auka skipulag. Skipta verkum í daglega lífinu niður í viðráðanlega hluta og taka hlé þegar nauðsynlegt er.
  • Hreyfa sig reglulega.
  • Huga vel að mataræði og svefni
  • Nota slökun markvisst í daglegu lífi.

 

 

Iðjuþjálfun fyrir fólk með gigt 

 

Hvað getur Iðjuþjálfun gert fyrir fólk með gigt

  • Útvega hjálpartæki sem stuðla að aukinni færni skjólstæðings í daglegu lífi
  • Meta heimili/vinnustað skjólstæðings og koma með tillögur að breytingum sem miða að því að gera líf með gigt auðveldara
  • Útvega spelkur til að hvíla eða styðja við liði
  • Þjálfun í athöfnum daglegs lífs
  • Liðvernd
  • Fræðsla
  • Ákvarða sálfélagsleg áhrif gigtarinnar
  • Iðjuþjálfi ráðleggur aðferðir til að takast á við tilfinningaleg áhrif gigtarinnar
  • Handarþjálfun
  • Iðjuþjálfi ráðleggur aðferðir til að draga úr verkjum og liðskemmdum

 

Hjálpartæki

  • Hjálpartæki við eigin umsjá (sokkaífæra, grip fyrir lykil, sturtustóll, salernisupphækkun, göngugrind, griptöng, ýmis grip utanum hárbursta, tannpursta, naglaþjöl ofl.)
  • Hjálpartæki við störf (Vinkilhnífar –tengur, ostaskerar og –skæri, þykk grip utanum sleifar og áhöld til eldhúsverka ofl)
  • Hjálpartæki við tómstundir og leik (ýmis grip t.d. utanum skriffæri, fjaður skæri, spilahaldari ofl)

 

Heimili

Aðgengi er oft skoðað og er þá gjarnan horft til hluta eins og:

  • Aðkoma að inngangi
  • Hurðir
  • Gluggar
  • Rofar
  • Eldhús
  • Bað
  • Svefnherbergi
  • Stofa

 

 

Mataræði

Mataræði með flóknum kolvetnum eins og grænmeti, ávöxtum og korni hjálpar til við að efla þrek, áhugahvöt og bæta andlega líðan.

 

Sálfélgasleg áhrif gigtar

  • Minnkuð færni í athöfnum daglegs lífs – Verkir – Svefneysi – Breyting á hlutverkum – geta valdið andlegum einkennum eins og depurð, pirring, þunglyndi og kvíða.


Svefn

  • Mikilvægt er að sofna á sama tíma
  • Regla í kringum svefntíma
  • Huga þarf að mataræði
  • Að borða hráan eða sterkan mat fyrir svefn getur skert svefngæði svo og að fara svangur í rúmið. 
  • Reykingar hafa truflandi áhrif á svefn. Slæmt að reykja stuttu fyrir svefn.
  • Forðast þarf að drekka mikið áfengi fyrir svefn. Áfengi brýtur upp svefn.
  • Gott að læra og stunda slökunaræfingar. Slökun getur hjálpað fólki að sofna, einnig ef það vaknar upp um nætur.

 

Vítahringur verkja

  • Mikilvægt er að ná tökum á verkjum og þáttum sem magna upp verki. Einnig er mikilvægt að læra:
  • Aðferðir til að draga úr kvíða, streitu og þunglyndi
  • Hvernig á að ráða við verki þannig að hræðsla við þá auki ekki einkenni.
  • Að hægt er að draga úr verkjum og óþægindum með því að skilja viðbrögð við einkennum, setja sér markmið og líta til framfara í stað vandamála.
  • Að lifa með gigt og horfa til þess að skapa fullnægjandi og ánægjulegt líf, jafnvel þó verkir hverfi ekki og læra að framkvæma athafnir daglegs lífs án þess að auka mikið á verki.

 

Streitustjórnun

  • Árangursrík streitustjórnun getur hjálpað við að draga úr höfuðverk, stífni vöðva, blóðþrýstingi og fleiri líkamlegum einkennum ásamt kvíða og þunglyndi.
  • Það sem felst m.a. í streitustjórnun er að koma auga á:
    • Litla og stóra streituvaka í lífinu
    • Áhrif streitu á líkama og heilsu
    • Tækni til að ráða við streitu og eiga betri samskipti
    • Slökunartækni
    • Betri leiðir til tímastjórnunar í daglegu lífi

 Ávinningur líkamsþjálfunar

  • Aukið súrefni til vöðva líkamans.
  • Aukið endorphin, dregur úr verkjum.
  • Aukin serotonin framleiðsla í heilanum, getur dregið úr þunglyndi og kvíða, gefur aukna orku og hjálpar til við að ráða við streitu.

 

Liðvernd

Breyting á vinnuaðferðum og viðhorfi er annað og meira en að skilja; markmiðið er að byggja grunn að lausnamiðuðum hugsunarhætti sem gerir fólki kleift að finna eigin lausnir á vandamálum sínum.

  • Hlusta á líkamann
  • Viðhalda vöðvastyrk og liðferlum ROM
  • Nota hvern lið í miðstöðu eins og hægt er – í þeirri stöðu sem liðurinn er sterkastur 
  • Huga vel að líkamsbeitingu
  • Nota sterkustu liðina í verk þegar það er hægt
  • Forðast að viðhalda sömu stöðu í langan tíma
  • Hafa jafnvægi milli hvíldar og athafna
  • Minnka kraft í athafnir (t.d. Vernda hendur með því að nota aðlagaðar aðferðir eða hjálpartæki).
  • Reyna hindra átak á einn fingur eins og þegar opnað er með lykli

 

 Anna María Malmquist iðjuþjálfi